Przewlekła niewydolność żylna
Co warto wiedzieć o przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ)
Według Bońskiego Studium Żył (Bonner Venenstudie)* na przewlekłą niewydolność żylną (PNŻ) cierpi około 3% niemieckiej populacji. Choroba ta, często nazywana osłabieniem żył, nie zagraża życiu, nie należy jej jednak bagatelizować. Istnieje bowiem ryzyko długoterminowych, poważnych powikłań, takich jak owrzodzenie żylne nóg (ulcus cruris venosum), co wymaga wczesnego i konsekwentnego zaopatrzenia dotkniętych chorobą nóg.
Definicja przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ)
Przewlekła niewydolność żylna (PNŻ), nazywana również zespołem przewlekłego zastoju krwi żylnej, to choroba układu żylnego. Powoduje ona zakłócenie powrotnego przepływu krwi do serca. Konsekwencją mogą być patologiczne zmiany w naczyniach krwionośnych, tkance łącznej i na powierzchni skóry, a nawet przewlekłe rany.
Przyczyny PNŻ
Główną przyczyną przewlekłej niewydolności żylnej jest uszkodzenie zastawek żylnych. Ryzyko zachorowania na przewlekłą niewydolność żylną jest wyższe u kobiet niż u mężczyzn i wzrasta wraz z wiekiem. Prawdopodobieństwo wystąpienia zwiększa również otyłość i wcześniejsze choroby żył.
Czynniki ryzyka przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ)
Prawdopodobieństwo zachorowania na przewlekłą niewydolność żylną (PNŻ) zwiększają następujące czynniki ryzyka:
Postępujący wiek
Otyłość
Ograniczenia ruchowe lub brak ruchu
Długotrwałe siedzenie lub stanie
Wpływ hormonów (ciąża, tabletki antykoncepcyjne)
Uciskająca odzież
Występowanie choroby w rodzinie
Obrazy kliniczne sprzyjające PNŻ
Następujące obrazy kliniczne mogą sprzyjać rozwojowi przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ):
- Uszkodzenie zastawek żylnych
- Zapalenia żył
- Zespół pozakrzepowy (PTS) w następstwie zakrzepicy żylnej
- Odziedziczone genetycznie zaburzenia krzepnięcia
- Infekcje
- Nowotwory w obrębie miednicy
- Zakrzepowe zapalenie żył powierzchownych
- Ostre urazy kończyn dolnych
- Przetoki tętniczo-żylne
- Wady naczyniowe, takie jak wrodzone uszkodzenie zastawek żylnych (angiodysplazja żylna)
- Hiperhomocysteinemia
Jakie objawy są typowe w przypadku PNŻ?
Osoby chorujące na przewlekłą niewydolność żylną (PNŻ) doświadczają narastającego uczucia ciężkości w nogach, wieczorem mają opuchnięte kostki, mogą u nich również występować pajączki powyżej kostek i na obrzeżach stóp. W wielu przypadkach, oprócz występujących często skurczów łydek, pojawiają się również nieprzyjemne uczucia, takie jak napięcie, mrowienie lub swędzenie.
- Częste uczucie ciężkości nóg
- Uczucie napięcia w nogach
- Pojawienie się żylaków i pajączków
- Gromadzenie się płynów w nogach
- Mrowienie, pieczenie, swędzenie
- Skurcze łydek
- Zmiany skórne, takie jak pigmentacja, sączące, łuszczące się, zaczerwienione egzemy (wyprysk zastoinowy) i atrophie blanche
- Zaburzone, spowolnione gojenie się ran
W przypadku wystąpienia jednego lub kilku z powyższych objawów zaleca się jak najszybszą wizytę w gabinecie flebologicznym.
Rozpoznanie przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ)
Przewlekłą niewydolność żylną można najczęściej łatwo rozpoznać gołym okiem na podstawie typowych objawów, takich jak opisane zmiany skórne. Jeśli wymagana jest dalsza diagnostyka, zwykle przeprowadza się ją za pomocą ultrasonografii dupleksowej. To specjalne urządzenie ultradźwiękowe pokazuje ciśnienie w naczyniach krwionośnych i zmiany w ścianach naczyń.
Podczas flebografii do krwiobiegu wstrzykiwany jest środek kontrastowy w celu uwidocznienia konturów naczyń krwionośnych na obrazie rentgenowskim. W przypadku flebografii uciskowej żyły powierzchowne są podwiązywane w celu uzyskania wyraźniejszego obrazu przepływu krwi przez żyły głębokie kończyn dolnych.
Różne stopnie nasilenia PNŻ
| Klasyfikacja CEAP | Klasyfikacja według Widmera | ||
|---|---|---|---|
| C0 | Brak widocznych objawów | / | |
| C1 | Pajączki | Stadium 1 | Pajączki i odwracalne obrzęki |
| C2 | Żylaki | / | |
| C3 | Żylaki i opuchlizna (obrzęk) | / | |
| C4 | Żylaki i zmiany skórne | Stadium 2 | Trwały obrzęk, przebarwienia i inne zmiany skórne |
| C5 | Żylaki i zagojone owrzodzenie żylne podudzi (ulcus) | Stadium 3a | Zagojone owrzodzenie żylne podudzi (blizna po owrzodzeniu) |
| C6 | Żylaki i owrzodzenie żylne podudzi (ulcus) | Stadium 3b | Owrzodzenie żylne podudzi (ulcus) |
Wcześniej przewlekła niewydolność żylna była podzielona na 3 klasy ciężkości wg klasyfikacji Widmera. Obecnie w przypadku PNŻ stosuje się zwykle klasyfikację CEAP.
| Klasyfikacja CEAP | |
|---|---|
| C0 | Brak widocznych objawów |
| C1 | Pajączki |
| C2 | Żylaki |
| C3 | Żylaki i opuchlizna (obrzęk) |
| C4 | Żylaki i zmiany skórne |
| C5 | Żylaki i zagojone owrzodzenie żylne podudzi (ulcus) |
| C6 | Żylaki i owrzodzenie żylne podudzi (ulcus) |
| Klasyfikacja według Widmera | |
|---|---|
| Stadium 1 | Pajączki i odwracalne obrzęki |
| Stadium 2 | Trwały obrzęk, przebarwienia i inne zmiany skórne |
| Stadium 3a | Zagojone owrzodzenie żylne podudzi (blizna po owrzodzeniu) |
| Stadium 3b | Owrzodzenie żylne podudzi (ulcus) |
Wskazówki dotyczące zapobiegania osłabieniu żył
Mimo że wiele czynników przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ) jest uwarunkowanych dziedzicznie, istnieje wiele możliwości zapobiegania tej chorobie. Najważniejszymi środkami zapobiegania przewlekłej niewydolności żylnej jest ruch i noszenie odzieży uciskowej. Dużą rolę odgrywa również indywidualny styl życia.
- Prewencyjne noszenie podkolanówek uciskowych
- Aktywny styl życia na co dzień
- Regularne uprawianie sportów wytrzymałościowych (pływanie, chodzenie itp.)
- Gimnastyka żylna
- Unikanie długotrwałego siedzenia i stania
- Unikanie intensywnego ciepła, na przykład sauny lub gorących kąpieli.
- Zimne prysznice i brodzenie w wodzie
- Brak uciskającej odzieży
- Rezygnacja z alkoholu i nikotyny
- Zdrowe odżywianie i redukcja nadwagi
Aby zapobiec zmianom i urazom skóry, w przypadku niewydolności żylnej konieczna jest również staranna pielęgnacja skóry. Należy stosować produkty oczyszczające o neutralnym pH oraz produkty do pielęgnacji, które zawierają od 5 do 10% mocznika i przywracają skórze właściwą warstwę lipidową.
Leczenie zachowawcze przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ)
Celem leczenia przewlekłej niewydolności żylnej jest poprawa krążenia krwi i zapobieganie jej zastojowi. Najważniejszym elementem leczenia zachowawczego jest noszenie podkolanówek uciskowych. Podkolanówki uciskowe wywierają lekki ucisk na żyły, co sprawia, że zastawki żylne znajdują się bliżej siebie i mogą się lepiej domykać. Powoduje to zwiększenie prędkości przepływu, a tym samym wspomaga przepływ powrotny krwi żylnej.
Leczenie farmakologiczne PNŻ zależy od okoliczności towarzyszących chorobie. Jeżeli istnieje niebezpieczeństwo powstania skrzepu krwi (zakrzepica), stosuje się leki przeciwzakrzepowe (antykoagulanty). W przypadku silnych obrzęków spowodowanych nadmierną ilością płynów leki moczopędne (diuretyki) mogą wspomagać wydalanie moczu.
Jeśli powstała już rana, która nie goi się samoistnie, koniecznie trzeba udać się do lekarza i zasięgnąć informacji na temat leczenia owrzodzenia żylnego podudzi (ulcus cruris venosum).
Chirurgiczne leczenie przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ)
W zależności od przyczyny PNŻ konieczna może być również operacja. U pacjentów z dużymi żylakami może pomóc operacja obejmująca obliterację chirurgiczną lub całkowite usunięcie (stripping) mocno uwypuklonych naczyń krwionośnych. Po zabiegu funkcję przejmują sprawne części układu żylnego i poprawia się przepływ krwi. Z reguły jednak nawet po operacji żył konieczne i wskazane jest stałe noszenie odzieży uciskowej.
Proces gojenia przewlekłej niewydolności żylnej (PNŻ)
Całkowite wyleczenie przewlekłej niewydolności żylnej nie jest możliwe – uszkodzone żyły nie są w stanie w pełni się zregenerować. W zaawansowanych stadiach oprócz pajączków i żylaków widoczne są również przebarwienia skóry.
Rany przewlekłe, takie jak w przypadku owrzodzenia żylnego podudzi, mogą się zagoić. Tego rodzaju rany tworzą się w kierunku od wewnątrz na zewnątrz, istnieje więc duże niebezpieczeństwo powstania nowej rany. Wynika to z faktu, że wytworzenie cienkiej, zamkniętej warstwy skóry stanowi jedynie pierwszy krok w procesie gojenia.
W przypadku przewlekłej niewydolności żylnej należy więc konsekwentnie i stale nosić podkolanówki uciskowe.
